Architektura sakralna
KAPLICA
STRÓŻA – kaplica p.w. św. Trójcy – zdjęcie z roku 2009
Kaplica p.w. Św. Trójcy w Stróży wraz z wyposażeniem w zabytki ruchome oraz otaczający ją drzewostan w granicach cmentarza kościelnego wpisana do rejestru zabytków woj. lubelskiego jako dobro kulturowe decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie z dnia 29.11.1966r. Nr Kl. V-7/147/1966 nr rejestru Dział A/91.
Obiekt usytuowany jest na północny zachód od głównej szosy, od której prowadzi aleja brzozowa. Od wschodu graniczy z cmentarzem parafialnym, od zachodu z terenem dawnej plebani. Od południa okala ją zadrzewiona skarpa, u podnóża której znajdują się rozległe stawy. Kaplica frontem zwrócona jest na północny wschód. Działka na której zlokalizowana jest kaplica jest zadrzewiona. W jej pn. – zach. narożniku znajduje się stary klon – jawor – pomnik przyrody. Na tyłach działki zlokalizowana jest drewniana dzwonnica wzniesiona w latach 50-tych XX w. Jeszcze do lat 50-tych teren wokół kaplicy wygrodzony był drewnianym ogrodzeniem.
Kaplica murowana, późnobarokowa, zbudowana na planie trójkąta z zaokrąglonymi narożami i kwadratową kruchtą od frontu. Taki rzut miał nawiązywać do wezwania. Budowla jest jednorodna stylowo, co podkreśla pilastrowy system dekoracji elewacji oraz gzymsy wewnętrzne i zewnętrzne. W 1958 roku od frontu przystawiono niską, obszerną drewnianą przybudówkę, która zniekształciła budynek. Ślady po niej widoczne są w elewacji frontowej.
Wewnątrz wydzielone niewielkie prezbiterium na rzucie trapezu i za nim trójkątna zakrystia. Chór muzyczny murowany, wsparty na dwóch słupach. Sklepienia kolebkowe i kolebkowe z lunetami, w kruchcie kolebkowo-krzyżowe. Fasada główna trójdzielna rozczłonkowana zdwojonymi pilastrami podtrzymującymi belkowanie, ponad którym mur attykowy o motywie spiętych klamrami owali. Zwieńczona szczytem z trójkątnym przyczółkiem i spływami wolutowymi po bokach.
Elewacje boczne kaplicy rozczłonkowane pilastrami dźwigającymi belkowanie. Otwory okienne – w dolnej kondygnacji zamknięte łukiem koszowym, w górnej – płyciny o profilowanych obramieniach uszatych.
Dach niegdyś trójpołaciowy, przekształcony po 1955 roku na dwuspadowy, pokryty blachą. W tym czasie wykonano remont kaplicy ( tynki wewnętrzne i zewnętrzne) założono rynny i parapety z blachy, wymieniono zużyte części drewnianej klatki schodowej, wzniesiono sygnaturkę na kalenicy od strony fasady.
Kaplica p.w. św. Trójcy wzniesiona została w latach 1766-67 jako kaplica wotywna, z fundacji Teresy z Michałowskich Zamoyskiej, przeznaczona do użytku publicznego.
09 stycznia 1767 roku miała miejsce erekcja parafii.
Założoną na planie trójkąta kaplicę od północy poprzedza kwadratowa kruchta. Pierwotnie kaplica wyposażona była w trzy ołtarze: główny św. Trójcy i dwa boczne – św. Jana Nepomucena i św. Walentego. Najprawdopodobniej w niszach fasady znajdowały się figury trzech świętych. Ściana prezbiterium pokryta była malowidłem iluzjonistycznym późnobarokowym.
W ostatnim Ćwierćwieczu XIX w. i 1 dekadzie XX w. zniszczona kaplica pełniła rolę spichlerza.
W 1910 roku Julian Cywiński był fundatorem odnowienia kaplicy.
W 1955 roku nastąpiła ponowna erekcja parafii, a kaplica pełniła odtąd rolę kościoła – do 10.11.1991 roku.
W 1957 roku bp Piotr Kałwa zgodził się na zamieszkanie przy kaplicy rektora.
Od 1 stycznia 1959 roku otrzymał on prawo prowadzenia odrębnych ksiąg metrykalnych.
W 1959 roku przeprowadzono remont świątyni: poprawiono więźbę dachową, wymieniono porycie dachu, wykonano tynki zewnętrzne i roboty malarskie.
zdjęcia: początek lat 90-tych
Od 1991 roku, kiedy to wyświęcono nowy kościół, kaplica nie jest użytkowana. Przez lata obiekt nie był remontowany. Dopiero w 2009 roku przeprowadzono gruntowny remont kaplicy. Wykonane zostały odwodnienia fundamentów, nowe tynki zewnętrzne. Odtworzono też pierwotną formę kształtu dachu wraz z nowym pokryciem. Fundusze na remont pochodziły z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Gminy Kraśnik.
KAPLICZKI
Uzupełnieniem tradycji polskiej i krajobrazu kulturowego są elementy małej architektury sakralnej, reprezentowane przez kapliczki i krzyże przydrożne, prezentujące różnorodność form architektonicznych, sięganie do tradycji kultury ludowej przy jednoczesnej transformacji współczesnej tych elementów.
Do Polski wyraz “kapliczka” został przeniesiony z Czech, gdzie brzmiał “kapla”, “kaple”, “kaplice”.
Miejsce ich lokalizacji nie jest przypadkowe. Od najdawniejszych czasów stawiano je u wlotu traktów komunikacyjnych, na granicy miasta czy wsi, w miejscach cudownych objawień, ważnych wydarzeń historycznych bądź nieszczęśliwych wypadków.
Fundatorami były wspólnoty mieszkańców osad czy miasteczek oraz osoby indywidualne – jako wyraz aktu wdzięczności i podziękowania.
Na terenie gminy Kraśnik zachowały się przykłady zabytkowych kapliczek i nielicznych drewnianych krzyży przydrożnych. Krzyże stawiano głównie na rozstajach dróg, na ich skrzyżowaniu, na pograniczu miejscowości. Wiejski krzyż jest w tradycji miejscem ostatniego pożegnania zmarłego. W Polskiej tradycji zawsze na krzyżu umieszczany był wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego. Przykład takiego rozwiązania występuje we wsi Stróża-Kolonia – krzyż metalowy na murowanym cokole z pocz. XX wieku, krzyż drewniany na skrzyżowaniu dróg Stróża – Karpiówka. Stosunkowo nieliczną grupę stanowią kapliczki – głównie murowane w typie domkowych:
SUCHYNIA – 1906 rok
Zlokalizowana przy drodze prowadzącej przez wieś. Założona na rzucie kwadratu, przykryta dachem namiotowym. Część frontowa zaznaczona poprzez łukowate wygięcie gzymsu wieńczącego. Narożniki podkreślone poprzez plastry. Stolarka drzwiowa z dekoracyjnymi płycinami, z półkolistym zwieńczeniem. |
|
SŁODKÓW DRUGI – pocz. XX w. Na planie prostokąta, przykryta daszkiem 2-spadowym. W elewacji frontowej prostokątne wejście z półkolistym nadświetlem.
|
|
PODLESIE – 1949 r.
Wybudowana na planie sześcioboku, w elewacji frontowej wejście zwieńczone ostrołukowo. Całość przykryta daszkiem 6-cio spadowym zwieńczonym metalowym krzyżem. |
|
STRÓŻA-KOLONIA – koniec XIX wieku Kapliczka św. Jana Nepomucena Obecnie nie ma w niej figury świętego. Znajduje się jedynie wizerunek Matki Boskiej na desce. Można ją zaliczyć do ciekawszych przykładów tego typu rozwiązań na terenie województwa. Założona na planie prostokąta – z trzech stron otwarta. Cała konstrukcja wsparta na czterech profilowanych filarach. Wieńczy ją namiotowy dach, zakończony drewnianą latarenką. Całość ogrodzona drewnianym, sztachetowym ogrodzeniem. W sąsiedztwie rosną cztery klony. |
brak zdjęcia
|
SŁODKÓW TRZECI – koniec XIX wieku z zachowaną figura św. Jana Nepomucena Założona na planie prostokąta – z jednej strony otwarta, przykryta dachem namiotowym. Zlokalizowana na rozwidleniu dróg, w otoczeniu starodrzewiu. |
|
STRÓŻA – 1905 rok Kapliczka Matki Boskiej Przykład figuralnej kapliczki wzniesionej z fundacji ordynacji zamoyskiej. Kamienna figura MB z Dzieciątkiem umieszczona jest na wysokim, murowanym cokole. Całość otoczona metalowym ogrodzeniem, pochodzącym z czasu powstania kapliczki. Nad figurą skonstruowano współczesny baldachim, wsparty na czterech metalowych prętach. |
|
PASIEKA – 1938 rok Jest nietypowym przykładem rozwiązań na terenie gminy. Jest to krzyż z wizerunkiem Chrystusa ustawiony na wysokim, kilkuczłonowym cokole.
|
|
SŁODKÓW TRZECI
Współczesna kapliczka |
|
SŁODKÓW PIERWSZY Współczesna kapliczka |
|
Spławy
Współczesna kapliczka
|